Etnologia religi

Rytuały afrochrześcijaństwa bazują na chrzcie w rzece symbolizującej biblijny Jordan, połączonym ze spowiedzią i oczyszczeniem. Wiele uwagi poświęca się rytmicznej oprawie muzycznej nabożeństw. Natomiast mniejsze znaczenie ma Eucharystia, czasami nawet całkowicie zarzucana. W kościele kimbangistów jest rozdawana w postaci tutejszych produktów, rozcieńczonego miodu jako krew i placków z mąki kukurydzianej czy bananów jako ciało Chrystusa. W niektórych kościołach RPA komunia ograniczona jest do rytuałów pogrzebowych, w czasie ostatecznego odprawienia ducha zmarłego (ukubuyiso).

Kościoły afrochrześcijańskie dzielą się na narodowe i plemienne (jak np. kimbangizm) oraz uniwersalne, mające wyraźnie misyjny charakter wykraczający poza ramy plemienia czy państwa (np. Aladura, pierwotnie rozwinięty wśród Jorubów, podbił całą Zatokę Gwinejską, a jego filie spotyka się nawet w Nowym Jorku i Londynie) (18).

Nazwa różnorodnych nigeryjskich ruchów Aladura oznacza: „właściciel/pan modlitw" [Ala-ditro]. Zapoczątkowały je zakładane od 1918 r. (wielka epidemia grypy) kółka modlitewne wyznawców kościołów misyjnych, którzy odseparowali się w momencie zakazu spotkań wydanego w macierzystym kościele anglikańskim (przebiteriańskim). Główna ekspansja kościołów Aladura nastąpiła w 1925 r. wraz z powołaniem Wspólnoty Cherubinów i Serafinów przez charyzmatyków Mosesa Orimolade Tunolasa'ego i Christianę Abiodum.

Moses Tunolase miał się wyleczyć modlitwą z paraliżu obu nóg. Jakiś czas nauczał w Lagos, aż do zdarzenia w 1925 r., kiedy podczas komunii Abiodun Akinsowon, dziewczyna z plemienia Joruba, miała wizję pięknej kobiety, która przez 3 miesiące niepokoiła ją, przyprawiając o chorobę - Tunolase uzdrowił ją i cud ten przysporzył ruchowi modlitewnemu wielu zwolenników; odtąd zaczęto nazywać jego lidera Baba Aladura ('Ojciec Modlitw').

Pod wpływem ożywienia w 1930 r. pojawili się nowi liderzy ruchu, jak uzdrawiacz Joseph Babalola. Spośród jego wyznawców rekrutowali się Isaak Akinyele, założyciel Kościoła Apostolskiego Chrystusa (1930) i Josaiah Olunowo Oshitelu, założyciel (1939) Kościoła Pana Aladura. Po śmierci Tunolasego ruch rozpadł się na szereg niezależnych kościołów, posiadających wspólny kult i ideologię.

Ruchy Aladura dzielą się na apostolskie, wzorowane na Kościele anglikańskim, kierowane przez pastorów, z dużą rolą hierarchii; oraz spirytualistyczne, jak Kościoły Cherubinów i Serafinów czy Kościół Apostolski Chrystusa. Wierni wzywani są do walki z islamem i fetyszyzmem wobec perspektywy eschatologicznej: nieszczęść, głodu, powodzi i wojny. Oczyszczenie ma doprowadzić do ustanowienia Królestwa Bożego na ziemi.

Ositelu przepowiadał zmartwychwstanie umarłych, upadek rządów kolonialnych i śmierć wszystkich kolonizatorów, domagał się zaprzestania płacenia podatków (19). Nosi tytuł Najczcigodniejszego Proroka, Doktora Psychologii, Prymasa i Założyciela (doktorat dostał od Narodowego Związku Spirytualistów w Nigerii w 1948 r.).

Biblia, razem z wizjami, snami i przepowiedniami prorockimi, uważana jest za źródło objawienia Bożego. Jednym z najważniejszych nakazów jest walka z czarną magią (czarownictwem). Podstawowymi elementami rytualnymi są: uzdrawiania, akty oczyszczenia moralnego i cielesnego (w tym chrzest przez zanurzenie), ochrona przed działaniem czarnej magii, szukanie duchowej inspiracji i poddawanie duchowemu natchnieniu, oraz tłumaczenie snów i wizji wiernych. Największą mocą cieszy się modlitwa.

Wierni w większości ubrani są w długie białe szaty. Zdejmują buty (wzory muzułmańskie). Wielu z nich obmywa stopy na zewnątrz kościoła. Oczekują na duchownego i urzędników kongregacji, którzy po przygotowaniu się do pełnienia obowiązków w miejscu zwanym Mercy Ground [„Ziemia Łaski"] przybywają w procesji, śpiewając hymn i bijąc w dzwony. W kościele, który może mieć konstrukcję metalowego zadaszenia, znajduje się sanktuarium o powierzchni kilku stóp kwadratowych. Jest to miejsce wyjątkowej siły, zasłonięte od sufitu do ziemi. Wejść tam może jedynie duchowny.

Obrzędy zaczynają się od hymnów i modlitw. Modlitwy mają charakter błagalny. Powtórzenia stów i wzmaganie tempa, wspomagane biciem w bębny, tamburyny i grą na innych instrumentach (poza okresem Wielkiego Postu), szybko wprowadzają obecnych w taniec kierowany przez dwie grupy urzędników - Armię Jezusa (mężczyźni) i Związek Modlących Się Kobiet. [...]. Każdy tańczy w swoim stylu. Niektórzy wykonują nagłe obroty, wymachując rękami. Gdy tańczący upadnie, urzędnicy doprowadzają go do ołtarza. Tam oddaje ukłony i odmawia modlitwę. Bardziej niesforni wyprowadzani są do Mercy Ground, gdzie muszą wytarzać się w piasku, co uważa się za bardzo skuteczną praktykę .

Nieodłączną częścią ceremonii jest czytanie i objaśnianie Biblii, w której znajdują się wskazówki dla tłumaczenia snów i Wizji jako form objawienia Ducha Świętego. Odbywa się to pod kierunkiem wyspecjalizowanych duchownych. Treść objawienia dotyczyć może całej lokalnej wspólnoty, jak też wyłącznie jednostki. Największe znaczenie mają te spośród nich, które przekazane są ustami przełożonych i członków tzw. Armii Jezusa. Praktykuje się także komunię, jednakże z przekonaniem o jej małej skuteczności jako formy przekazu siły nadprzyrodzonej. Istotną rolę w ceremoniach Aladury pełni krzyż uważany za symbol i świadectwo siły duchowej, objawianej w snach i wizjach woli Bożej.

Organizacją kultu krzyża zajmuje się najwyższa grupa wyznawców, tzw. Nosiciele Krzyża [Cross Bearers].
Co roku tysiące zwolenników Aladury pielgrzymują do świętej góry Olorunkole, gdzie w 1918 r. wiernym objawił się anioł i przepowiedział epidemię. Odprawiane tam rytuały zakładały wchodzenie w trans przy biciu w bębny, elementy seksualne itp.