Wszystko było wspólne

Wspólnoty Indian Guarani, założone i prowadzone przez jezuitów w XVII w. na terenach obecnego Paragwaju, Brazylii i Urugwaju, są chyba jednym z najbardziej oryginalnych i udanych eksperymentów społecznych w dziejach ludzkości.

[1] Zob. A. Wolanin, Jezuickie „redukcje” paragwajskie /w:/ „Studia Bobolanum” nr 1/2007, s. 23.
[2] Reductio to po łacinie „sprowadzenie”, „przyprowadzenie z powrotem”. Mianem tym określa się okręgi misyjne lub metodę misyjną. Pierwsza redukcja powstała w 1524 r. w rejonie La Platy i była prowadzona przez zakon franciszkanów. Jej istota była jednak zupełnie różna od formy, którą stworzyli jezuici. Redukcje franciszkańskie aprobowały system enkomiendy, czyli formy przymusowej pracy Indian na rzecz kolonizatorów. Jezuici stworzyli redukcje wolne od jakiegokolwiek zniewolenia, chcąc, by każda redukcyjna wioska była miejscem ewangelizacji połączonej z wolnym, osobowym rozwojem mieszkańców. Zob. J. Brzozowski, Znaczenie trzech pierwszych synodów limskich dla ewangelizacji misyjnej Indian Guarani na przykładzie redukcji jezuickich w prowincji paragwajskiej w latach 1604-1767, Warszawa 2007, s. 104
[3] Zob. J. Brzozowski, op. cit., s. 89.
[4] ibidem, s. 90.
[5] Cyt. za. C. Lugon, Chrześcijańska komunistyczna Republika Guaranów 1610-1678, Warszawa 1971, s. 329.
[6] Jeden z napadów na osiedle Encarnacion skończył się wedle opisu jezuickiego historyka Charlevoix następująco: Ludność pracującą w rozproszeniu po polach skuto łańcuchami i uprowadzono, mordując opornych. W drodze pomordowano tez dzieci i starców nie wytrzymujących forsownego tempa marszu /.../. Cyt. za C. Lugon, s. 49. Pojmali oni w niewole w latach 1628-1631 około 16 tys. Indian Zob. B. Ganson, The Guarani under Spanish Rule in the Rio de la Plata, Stanford University Press, 2003, s. 45.
[7] Z czasem oddziały guarańskie rozpoczęły służbę dla Korony hiszpańskiej, ale Guarani nie przyjmowali żołdu, nie chcąc być najemnikami, lecz żołnierzami świadczącymi dobrowolnie Koronie przysługi. Zob. C. Lugon, op. cit., s. 112.
[8] K. Łagoda-Kaźmierska, Metody ewangelizacji w jezuickich redukcjach Indian Moxo, Poznań 2007, s. 67.
[9] Straszliwe żniwo zbierały epidemie ospy, w 1718 r. mogło zginąć z jej powodu od 20 do 50 tys. osób. Zob. C. Lugon, op. cit., s. 83. Wielkim problemem była też śmiertelność wśród niemowląt i dzieci, sięgająca w niektórych osiedlach 75%. Zob. B. Ganson, op. cit., s. 55.
[10] Zob. C. Lugon, ss. 130-131.
[11] ibidem, s. 147.
[12] ibid., s. 209.
[13] Zob. B. Ganson, op. cit., s. 6.
[14] Cyt. za C. Lugon, op. cit., s. 325.
[15] T. O’Brien, Utopia in the Midst of Oppression? Reconsideration of Guaraní/Jesuit Communities in Seventeenth and Eighteenth Century Paraguay /w:/ „Contemporary Justice Review” t. 7, nr 4/2004, s. 401.
[16] Cyt. za. C. Lugon, op. cit., s. 15.