We wszystkich wielkich religiach istnieją kierunki mistyczne, które szukają niekonwencjonalnych dróg, aby dotrzeć do ostatecznego celu. W zależności od tradycji religijnej jest nim na przykład osobowy Bóg, nicość lub światłość.
Dla postronnego obserwatora świat islamu stanowi monolit, a muzułmanie tworzą jedną niepodzieloną wspólnotę. Faktem jest, że w islamie nie ma podziałów wynikających z różnic dogmatycznych (jak to ma miejsce na przykład w chrześcijaństwie).
Podstawę kultu muzułmańskiego stanowi pięć obowiązków (farida) nazywanych przez wyznawców islamu „filarami” (arkan). Należą do nich: wyznanie wiary, modlitwa, post, jałmużna i pielgrzymka.
Koran i Sunna zawierają wiele przepisów moralnych. Na ich podstawie uczeni muzułmańscy opracowali cały system etyczny. Fundamentem moralnego życia muzułmanina jest prawdziwa wiara, bez której jego uczynki nie mają znaczenia (18, 105).
Prawo muzułmańskie, czyli po arabsku szarijat [dosłownie: „ścieżka”], jest zbiorem zasad i przepisów, które określają wierzenia, przekonania i postawy moralne wyznawców islamu oraz w sposób całościowy regulują ich działania w życiu indywidualnym i społecznym.
Eschatologia jako dział teologii, zajmujący się ostatecznymi sprawami człowieka i świata, a więc sensem śmierci, istotą życia przyszłego i sądem ostatecznym jest w islamie bardzo rozbudowana.
Osoba Jezusa zajmuje w tradycji muzułmańskiej bardzo ważne miejsce. Koran nazywa go po arabsku Isa i wymienia to imię 25 razy w 15 rozdziałach (sześć z nich należy do tzw. sur mekkańskich, dziewięć do medyńskich).
Dla wielu niemuzułmanów pojęcie Allah kojarzy się z despotycznym Bogiem mającym upodobanie w przemocy i krwi innowierców. Odpowiedzialność za przekazywanie karykaturalnego obrazu islamskiego Boga ponoszą przede wszystkim fundamentaliści muzułmańscy, którzy z okrzykiem Allahu Akbar!, czyli „Bóg jest największy”, dokonują aktów terroru. Wiara w Boga, który jest wszechmocny, ale przede wszystkim jeden i jedyny, stanowi istotę islamu. „Nie ma bóstwa innego niż Bóg” (La illaha illa Allah) brzmi pierwsza część najważniejszego dogmatu muzułmańskiego wyznania wiary, tzw. szahady.
Dla wielu niemuzułmanów pojęcie Allah kojarzy się z despotycznym Bogiem mającym upodobanie w przemocy i krwi innowierców.
Błyskawiczne rozprzestrzenianie się islamu i powstanie wielkiego imperium muzułmańsko-arabskiego pod sztandarem proroka w VII wieku są wydarzeniami, które wśród wielu historyków budzą podziw. W ciągu zaledwie trzech generacji plemiona beduińskie nie tylko potrafiły zjednoczyć się w jedną społeczność, ale pokonały silne mocarstwa – Bizancjum i Persję.