W Indiach i nie tylko

  Ryszard Czajkowski Indie
Sadhu - święty mąż pod świętym drzewem. Joga i jej techniki prowadzące do zbawienia
Słowo „joga” pochodzi od yuj, to znaczy: wiązać, łączyć. Pierwsze ślady jogi napotykamy jeszcze w Indiach przedwedyjskich. Była ona stosowana przez wszystkie ruchy i religie Wed aż do buddyzmu i religii Indii współczesnych. Nauczyć się jej można tylko przy pomocy guru, którym może być Iśwara, czysty duch boży, ideał jogina i jogini.

Joga opiera się na teorii, że człowiek składa się z materii (prakrti) i ducha (purusd) związanego z materią, od której jednak należy się oderwać. W tym celu konieczne jest głębokie poznanie, pozwalające usunąć wszelką niewiedzę oraz stopniowe praktykowanie wyzwolenia.
Jogin powinien zacząć od praktykowania dziesięciu cnót: poszanowania każdego żyjącego stworzenia (abimsa) poszanowania prawdy (satya), poszanowania własności (asteya); poszanowania czystości (brahmakaryd), życia ubogiego, moralnej czystości, siły ducha, braku osobistych ambicji, kultu jakiegoś bóstwa i pragnienia kultury.

Techniki uprawiania jogi polegają na skomplikowanym ćwiczeniu zarówno fizycznym, jak duchowym i moralnym, które obejmuje opanowanie oddechu, koncentrację i medytację. W ciągu wieków powstało wiele metod wyzwolenia: karmayoga, poprzez bezinteresowne działanie bez pragnienia nagrody; bhakti-yoga za pośrednictwem adoracji i miłości mistycznej; hatha-yoga, bardzo znana na Zachodzie, poprzez ćwiczenia fizyczne; mantra-yoga, przez wypowiadanie odpowiednich zaklęć i formuł modlitewnych; jnana-yoga, przez gnozę i głębsze poznanie.

Te różne techniki mają pomóc joginowi wejść na drogę wolności, uwalniając go od wygód życia codziennego, od próżnego tracenia czasu i rozpraszania swych sił duchowych. Dzięki dyscyplinie oraz rytmowi oddychania nadają kształt jego świadomości i myśli; dzięki koncentracji usuwają ich wielość i rozczłonkowanie, by doprowadzić cło jedności. W ten sposób jogin wznosi się na wyższy poziom egzystencji i już w tym życiu dochodzi do wyzwolenia.

Hinduizm współczesny
W Indiach i w południowo-wschodniej części Azji żyje 700 milionów wyznawców hinduizmu, do których trzeba dodać jeszcze kilka milionów wiernych rozproszonych w świecie. W Indiach stanowią oni 82% ludności. Hinduistą człowiek nie zostaje, hinduistą człowiek się rodzi. Społeczność hinduska w dalszym ciągu żyje swym liczącym ponad cztery tysiąclecia dziedzictwem kulturowym, społecznym i religijnym, kierowanym przez odwieczną dharma - porządek kosmosu, w który włączona jest również istota ludzka.

Obrzęd oddawania czci i składania darów oraz kult bóstw (paja), który zastąpił ofiary wedyjskie, sprawowany jest codziennie w domach i świątyniach. Różnorodność i obfitość tych ostatnich jest imponująca. Świątynie ku czci Siwy znajdują się przede wszystkim na północy Indii, zaś te poświęcone kultowi Wisnu na południu. Związana jest z nimi bogata mitologia. Przy czterech bramach wejściowych stoją ogromne gopura (wieże). Świątynie różnych bóstw rozmieszczone są stosownie do regionów. Wszędzie na drzewach i murach wiszą niezliczone małe kapliczki. Niewielkie kaplice rozsiane są po ulicach miast. Indie są w pełnym tego słowa znaczeniu ziemią uświęconą.
Każdego dnia rano i wieczorem długie szeregi wiernych udają się do świątyń, by tam, przed posągami bóstw złożyć kwiaty i ofiary. Ulicami przechodzą liczne pielgrzymki, które zmierzają do tysięcy sanktuariów i miejsc świętych. Przy okazji świąt na wielkich wozach ozdobionych kwiatami i ciągnionych przez dziesiątki wiernych niesie się w procesji statuę bóstwa. Modlitwy, litanie, hymny, muzyka i radość podkreślają uroczysty charakter święta.

W życie każdego wiernego wpisany jest znak oczyszczenia. Nurty rzek, jeziora i strumienie - to miejsca święte. W mieście Waranasi (Benares) o wschodzie słońca tłum zanurza się w świętych wodach Gangesu, zaś na brzegu rozpoczyna się kremacja zwłok, których popioły zostaną wrzucone do rzeki. Krowa jest symbolem Matki Ziemi, żywicielki ludzkości - jest więc zwierzęciem świętym.

Uczeń Ramakriszny, Vivekananda (1862-1902), założył misję hinduską, zakon religijny swami, przywódców wspólnoty. Ich zadaniem było nauczanie doktryny oraz animacja wzajemnej solidarności. W ten sposób hinduizm nabrał charakteru misyjnego w znaczeniu religijnym i społecznym. Gandhi (1869-1948) obdarzył Indie całkowitą wolnością opartą na dwóch zasadach: przyjęciu prawdy (satyagraha) i nie stosowaniu przemocy (ahimsa). Zrehabilitował niższe kasty i doprowadził do uzyskania niepodległości przez Indie.

* * *
Materiały o hinduizmie pochodzą z opublikowanej przez Wydawnictwo WAM książki "Hinduizm", której autorem jest Julien Ries. Książka ukazała się w serii "Religie ludzkości"