Medytacja – szansa czy zagrożenie?

Miałem okazję kiedyś widzieć takie spotkanie z modlitwą spontaniczną. Wszyscy wstają, wyciągają ręce do góry, śpiewają i modlą się. Ekspresja uczuć.

Modlitwa spontaniczna tak w dużym skrócie może wyglądać. Nie wydaje mi się jednak, aby we wspólnotach charyzmatycznych był kładziony nacisk na, jak powiedziałeś, ekspresję uczuć. Niemniej wypowiadanie na głos tego, co siedzi w człowieku jest ważne. Moim zdaniem taka forma modlitwy jest potrzebna i ma swoje miejsce w Kościele. Dzięki wielości form modlitwy, każdy według własnych potrzeb może korzystać z bogactwa duchowego Kościoła.

Obawiam się, że w przypadku modlitwy spontanicznej, może dojść do niebezpiecznej sytuacji sprowadzenia doświadczenia duchowego tylko do emocji. O co mi chodzi? Modlitwa powinna się rozwijać. Dziecko, które korzysta z książeczki do modlitwy, w wieku dorosłym już z niej nie korzysta, idzie dalej, aż osiągnie stan wyciszenia, przebywania bez słów z Bogiem. W tym wszystkim chodzi mi o problem zastoju, stanięcia w miejscu i zredukowania modlitwy do emocjonalnych fajerwerków duchowych.

Zgadzam się. Tak jak w relacjach międzyludzkich powinien następować rozwój, tak samo w modlitwie i życiu duchowym człowieka. Inaczej powinniśmy się modlić będąc dziećmi, a inaczej w wieku dorosłym, ponieważ dojrzewamy, zmieniamy się. W związku z tym organicznie, nasza modlitwa powinna być inna, bardziej dojrzała i świadoma. Trudno jednak o konkretne wzory i schematy drogi duchowej. Każdy jest prowadzony indywidualnie przez Boga. Przy praktykowaniu różnych form modlitwy musimy być wyczuleni na to, czy dana modlitwa mnie zmienia, w którym kierunku idę. Jeżeli autentycznie się modlę, to moje relacje i stosunek do bliźniego powinien być przesiąknięty miłością i szacunkiem. W przeciwnym wypadku faktycznie możemy być ludźmi pobożnymi, ale niekoniecznie religijnymi.

Potrzebujemy kierownictwa, tej relacji mistrz – uczeń.

Od tego powinniśmy rozpocząć. Nie jesteśmy w stanie w pełni sami sobie pomóc. Potrzebujemy kogoś doświadczonego, kto uwrażliwi nas na różne elementy naszej drogi do Boga. Obiektywny osąd naszej duchowości pozwoli nam pozbyć się własnych subiektywnych, nieraz fałszywych opinii o sobie samym.

Wrócę jeszcze do pytania: co było takiego wyjątkowego w medytacji chrześcijańskiej, że zostawiłeś to, co wcześniej praktykowałeś?

Cisza. To było coś, co mnie dotknęło. Ona pozwoliła mi spojrzeć z zupełnie innej strony na moją relację do Boga. To natomiast w dużej mierze wiąże się ze sposobem życia, które podjąłem, czyli z życiem mniszym. Poza tym – prostota. Medytacja nie wymaga specjalnego wysiłku, szukania odpowiednich słów modlitwy.

Na jakich autorytetach oparłeś Twoją drogę duchową? Kto był Twoim kierownikiem duchowym?

Pierwszym moim nauczycielem był o. Maksymilian Nawara OSB z Ośrodka Medytacji Chrześcijańskiej z Lubinia, który wprowadził mnie w praktykę medytacji. On udzielał mi pierwszych wskazówek. Uczestniczyłem w sesjach medytacyjnych organizowanych w Lubiniu, dzięki czemu pogłębiałem tę formę modlitwy. Poza tym czerpałem z pism Laurence’a Freemana OSB oraz w mniejszej mierze z tekstów Johna Maina OSB.

W przypadku Freemana wiele jest obiekcji co do jego pewnych sformułowań w odniesieniu do medytacji chrześcijańskiej.

Trzeba pamiętać, że są to tylko inspiracje i pewne wskazówki. Fundamentem modlitwy dla mnie jest Pismo Święte, a w przypadku praktyki medytacji ogromną pomocą są teksty z Filokalii.

Wracając natomiast do tych kontrowersji, które narosły wokół sformułowań ojca Freemana: to, że ktoś jest dla mnie autorytetem i czytam jego teksty, to nie znaczy, że muszę w 100% zgadzać się z jego koncepcjami. Wybieram tylko to, co mi pomaga w praktykowaniu medytacji chrześcijańskiej. Laurence Freeman ma swój sposób przekazywania pewnych nauk. Osobiście niektóre rzeczy inaczej bym sformułował, np. mówiąc o medytacji chrześcijańskiej nie używałbym słowa mantra. W tym przypadku można stosować inne określenie, które nie będą się kojarzyć z Dalekim Wschodem.

Jednak są to tylko słowa, które w taki, a nie inny sposób opisują konkretną rzeczywistość. Czy warto walczyć o to, żeby przeformułować dany zwrot?

Popatrzmy na historię Kościoła. W IV w. wybuchł wielki spór doktrynalny o określenie zaczerpnięte z filozofii greckiej – homoousios (współistotny). Nie był to zwrot biblijny, a został wprowadzony do teologii, do wyznania wiary. Spory powstawały także w późniejszych okresach. Sam sposób określenia czegoś tak a nie inaczej jest ważny, ale nie najważniejszy. Istotne jest to, co rozumiemy pod danym pojęciem.

Dla osób, które krytykują używanie słowa mantra w mówieniu o medytacji chrześcijańskiej, nie jest ważna istota samej medytacji, ale samo słowo, bo nie jest ono z tradycji chrześcijańskiej…

Jeszcze raz wrócę do historii Kościoła. Dzięki temu, że wprowadzono termin homoousios (zaczerpnięty z filozofii pogańskiej), po wielu latach sporów, wypracowano język, który był bardziej przystępny w wyrażaniu się o naturze Trójcy Świętej. Kropla drąży skałę. Podobnie może być i w przypadku medytacji chrześcijańskiej. To, co teraz jest atakowane, za parę lat może się okazać czymś pomocnym w lepszym zrozumieniu istoty praktyki.

Na gruncie chrześcijańskim mamy bogactwo form medytacji chrześcijańskiej. Mamy Światową Wspólnotę Medytacji Chrześcijańskiej (WCCM), Ośrodek Medytacji Chrześcijańskiej w Lubiniu, czy też praktykę modlitwy Jezusowej w Tyńcu. W tym całym bogactwie fundamentem powinien być szacunek do form, technik czy też słów, które wypracowali założyciele, m.in. słowa mantra, które używał John Main OSB. Mimo takiej elementarnej zasady, jakim jest szacunek, pojawia się nieustanna krytyka.

Masz słuszność. Przykładowo Ośrodek Medytacji Chrześcijańskiej w Lubiniu co roku organizuje sesję medytacyjną z mistrzem zen. Ideą takich spotkań jest propagowanie dialogu religijnego na fundamencie medytacji chrześcijańskiej. W jakimś stopniu również i w Tyńcu zaczerpnąłem z Lubinia pewne inspiracje, które dotyczą formy praktyki podczas prowadzenia rekolekcji "Oddychać Imieniem. Modlitwa Jezusowa".