Towarzystwo Teozoficzne: Przodkowie New Age

W środowiskach młodzieżowych stało się wówczas niezwykle modne zafascynowanie filozofią Wschodu, wzajemnym przenikaniem się kultur, ekologią, astrologią, okultyzmem. Jak każda ideologia rewolucyjna, New Age krytykowało wszystko co zastało do tej pory. Kwestionowano także dotychczas dominujące nurty religijne, a więc chrześcijaństwo. Zaczęto głosić nadejście nowej ery – ery Wodnika. Ale wbrew pozorom New Age to nic nowego. Identyczne tezy głoszono już w XIX wieku, tylko nie były one tak popularne.

Większość doktryn i idei głoszonych dziś przez ruchy należące do New Age sformułowana została na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego stulecia przez ideologów nowożytnej teozofii. Dlatego można uznać, że założone w 1875 r. w Nowym Jorku Towarzystwo Teozoficzne jest swego rodzaju przodkiem New Age. Tym samym jego poznanie przyczynia się do zrozumienia natury i historycznych korzeni tego zjawiska.
Towarzystwo Teozoficzne wciąż istnieje i pretenduje do bycia organizacją posiadającą alternatywny wobec chrześcijańskiego, całościowy obraz rzeczywistości. Towarzystwo działa w sześćdziesięciu krajach skupiając ok. 55 tys. członków. Ostatnio ruch ten, obecny w Polsce w pierwszej połowie XX wieku, odradza się w naszym kraju, o czym świadczą coraz liczniej pojawiające się publikacje teozoficzne.

Pod znakiem Wodnika
Ideologowie New Age twierdzą, korzystając z przepowiedni teozofów, że wraz z przesunięciem się punktu wiosennej równonocy ze znaku Ryb do znaku Wodnika nastąpi kres epoki konfliktów i nastanie era braterstwa wszystkich żyjących istot.

New Age przeciwstawia się pragmatyzmowi i wierze w cywilizacyjny postęp, proponując w zamian zwrócenie się ku mistyce i kultywowaniu idei kosmicznej harmonii. Wynikiem tej postawy jest ekologia i kult natury. New Age afirmuje też religie i filozofie orientalne (np. buddyzm, zen, krysznaityzm) oraz intuicję jako najwłaściwszy sposób poznawania rzeczywistości. Wschodnie techniki medytacyjne oraz ich rzekomo rewelacyjna skuteczność są przedstawiane jako coś pochodzącego z egzotycznych krajów, coś bardzo wypróbowanego, a jednocześnie zupełnie nowego dla zachodniego odbiorcy. Zwykle nie ma on możliwości sprawdzenia prawdziwości tychże informacji, a nieznajomość tradycji chrześcijańskiej, bogatej w szkoły duchowości sprawia, że owe praktyki wydają się rzeczywiście czymś odkrywczym, nowym.

Ideologia New Age jest konglomeratem wielu koncepcji filozoficznych, religijnych i naukowych. Krytycy zarzucają jej m.in. eklektyzm myślowy i pseudonaukowość (np. zainteresowanie astrologią). Oprócz licznych nowych ruchów religijnych i kultowych idee New Age realizują ruchy ekologiczne, proetniczne (np. polskie Towarzystwo Przyjaciół Indian), posthipisowskie (np. wspólnota Rainbow Family) i grupy artystyczne, zwłaszcza muzyczne, wykorzystujące w swojej twórczości elementy rozmaitych, nierzadko rekonstruowanych, folklorów (np. grupa Popol Vuh, wykonująca muzykę do filmów Wernera Herzoga, lub polskie zespoły, takie jak Osjan i Kwartet Jorgi).

New Age nie posiada żadnego centrum ani kierownictwa. Nie sposób też jednoznacznie określić kto przynależy do New Age, a kto nie. Sprawę komplikują kontrowersje pomiędzy poszczególnymi organizacjami przyznającymi się do ideologii New Age. Przykładem może być choćby wachlarz postaw przyjmowanych wobec chrześcijaństwa – od skrajnej agresji do pełnego sympatii przyjęcia.

Mieszanka pojęć
Najważniejszą cechą New Age jest usiłowanie, by z całokształtu kulturowego dorobku ludzkości uczynić ideę uniwersalną, możliwą do przyjęcia dla każdego, niezależnie od przynależności etnicznej czy religijnej. Ideologia New Age łączy w sobie elementy pochodzące z różnych kultur, religii i epok. Obok elementów wszelkich mitologii występuje wiara w UFO, obok magii w przeróżnych odmianach pojawiają się elementy radykalnego feminizmu, obok buddyzmu jest fascynacja gnostycyzmem, często kult aniołów ociera się o spirytyzm.

New Age krytykuje współczesną cywilizację techniczną jako nastawioną jedynie na zysk, efekt, oderwaną od jedności z naturą, z jej pięknem. Mimo tej krytyki wodnikowa ideologia również poszukuje jak najszybszego efektu: błyskawicznego rozwiązania problemu, zaspokojenia potrzeby. New Age proponuje metody, które doprowadzić mają szybko do szczęścia. Wystarczy krótki kurs i już można się łączyć mediumicznie ze światem duchowym, poznawać własną przyszłość i przeszłość. Kupno paru kryształów ma zapewnić dobrą aurę energetyczną, a posiadanie talizmanu ochronę przed złymi wpływami. Wszystko jest szybkie, bezbolesne.

Chrześcijańską wiarę w New Age zastępuje się "wiedzą" – sugestią, że poprzez poznanie zasad rządzących światem zapewnimy sobie szczęście.
Wodnikowa mieszanina ideologiczna jest w stanie zasymilować elementy prawie każdego systemu filozoficznego czy religijnego. W tej mieszaninie nie zabrakło miejsca i dla elementów chrześcijańskich. Publikacje newageowskie mówią chętnie o Chrystusie, wspominają o aniołach, chętnie rozprawiają o świętych. Cytują fragmenty Biblii. Często też używają takich pojęć jak medytacja, duch, dusza, Bóg, stworzenie, dar. Często dopiero po bliższym i krytycznym przeanalizowaniu okazuje się, że Chrystus newageowski jest joginem, szamanem bioenergoterapeutą, a w najlepszym wypadku wybitnym nauczycielem, ale w żadnym wypadku jedynym Zbawicielem i Panem. Duch, dusza, Bóg są rozumiane panteistyczno-kosmicznie. Za tymi wszystkimi pojęciami kryje się więc zupełnie coś innego niż to, w co wierzą chrześcijanie.