Mistyczne przeżycia zjednoczenia

Następujący wyciąg wymienia osiem cech, za każdym razem z jednym (pozytywnym) przykładem pozycji kwestionariuszowej:
(1) Jakość ja: Przeżyłem doświadczenie, w którym zostałem pochłonięty przez coś potężniejszego ode mnie.
(2) Jakość jedności: Przeżyłem doświadczenie, w którym czułem, że wszystko w świecie jest częścią tej samej całości.
(3) Wewnętrzna subiektywna jakość: Przeżyłem doświadczenie, w którym wszystkie rzeczy zdawały się posiadać świadomość.
(4) Jakość przestrzenno-czasowa: Przeżyłem doświadczenie znalezienia się poza czasem i przestrzenią.
(5) Jakość poznania: Przeżyłem doświadczenie, w którym została mi objawiona nowa perspektywa rzeczywistości.
(6) Niewyrażalność: Przeżyłem doświadczenie, którego nie można wyrazić słowami.
(7) Uczucie pozytywne: Doświadczyłem ogromnej radości.
(8) Jakość religijna: Przeżyłem doświadczenie, które pozostawiło po sobie uczucie głębokiego szacunku.

Przeprowadzając większą liczbę badań, Hood obliczył sumę punktów, które osoby jego prób uzyskały w tej skali, czy w jej trzech czynnikach (mistycyzm ekstrawertywny, interpretacja religijna, mistycyzm introwertywny), i skorelował je z innymi cechami osobowości. W ten sposób znalazł on, przykładowo, pozytywny stosunek do religijności wewnętrznej oraz do Skali Absorpcji oraz Hypnotic Depth Scale (podsumowanie: Spilka i in., 2003). Czy dysponujemy w takim razie instrumentem pomiaru, umożliwiającym empiryczne badanie mistyki? Tego można oczekiwać jedynie w bardzo ograniczonym sensie. Skala Mistycyzmu Hooda nie rozróżnia mianowicie między mistycznymi przeżyciami zjednoczenia w sensie unio mistica a mniej lub bardziej duchowymi doświadczeniami intensywnymi, które są związane z „ogromną radością”, „głębokim szacunkiem”, „uczuciem zadziwienia”, „nową perspektywą rzeczywistości”, itp., w których ja czy jaź¬ni nie doświadcza się jako niemających granic. M-Scale mierzy doświadczenie intensywne, które można opisać jedynie w sensie pojęcia zbiorczego i pewnego kompleksu podobnie ważnych cech jako „mistykę”. W skali tej można uzyskać wysoką liczbę punków, nie doświadczywszy mistycznego przeżycia zjednoczenia w sensie ścisłym. W tej metodzie pomiaru zorientowanej na ilość przeżyć za mistyka uchodzi każdy – także wtedy, gdy osiągnął być może niewielką liczbę punktów – kto raz doświadczył „ogromnej radości” i „uczucia głębokiego szacunku”.

Niniejsze rozważania pragną poddać analizie mistyczne przeżycia zjednoczenia w węższym sensie unio mistica. Być może występują one rzadko i na razie nie można ich zbadać za pomocą wypróbowanych kwestionariuszy. Niemniej możliwa i sensowna jest próba, by przez analizę pojedynczych relacji doświadczeń uzyskać hipotezy dotyczące warunków ich powstania (szczególnie w odniesieniu do technik psychologicznych), jak i pytań dyskutowanych od czasów Jamesa (1902/2001), a dotyczących tego, co z jednej strony wspólne dla różnorodności doświadczeń mistycznych – jeśli coś takiego w ogóle istnieje – a z drugiej tego, co stanowi o różnorodności tych doświadczeń.