Modlitwa Izraela

Celebracja paschalna

Niewątpliwie najważniejszym świętem Izraela była clebracja paschalna. Święto Paschy. Święto Paschy upamiętnienia jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Narodu Wybranego – wyprowadzenie Żydów z Ziemi Egipskiej. Z wyjściem łączy się doświadczenie Egiptu plagami, którymi Bóg ukarał Egipcjan. Ostatnia, najstraszniejsza z plag – śmierć wszystkich pierworodnych zarówno z ludzi jak i ze zwierząt – stoi u początku pierwszej paschy spożytej przez Naród Wybrany. Plaga ta bowiem nie dotknęła Żydów, gdyż Bóg przez usta Mojżesza ostrzegł ich i zgodnie z Bożym poleceniem pokropili krwią jednorocznego baranka odrzwia i progi domostw, w których zamieszkiwali. Anioł Pana przechodzący przez ziemię egipską omijał naznaczone domy. Jedno z możliwych tłumaczeń hebrajskiego słowa pesach znaczy właśnie „omijać”. W noc, poprzedzającą wyjście domownicy spożyli baranka, pieczonego na rożnie i przyprawionego gorzkimi ziołami. Spożywali go pośpiesznie, będąc gotowymi do drogi. Ich biodra były przepasane, na nogach mieli sandały i w ręku laskę. Po wieczerzy zabrali uprzednio przygotowane przaśne (niekwaszone) placki i wyruszyli w drogę do kraju Kanaan.

Spożywana później corocznie pascha, była upamiętnieniem owych wydarzeń, które ojcowie przeżyli w Egipcie i ich ucieczki przez pustynię do ziemi obiecanej. Księga Kapłańska nakazuje: „W miesiącu pierwszym, czternastego dnia miesiąca o zmierzchu jest Pascha Pana, a piętnastego dnia tego miesiąca jest Święto Przaśników dla Pana – przez siedem dni będziecie jedli tylko przaśne chleby. Pierwszego dnia będzie dla was zwołanie święte: nie będziecie wykonywać żadnej pracy. Przez siedem dni będziecie składali w ofierze dla Pana ofiarę spalaną, siódmego dnia będzie święte zwołanie, nie będziecie w tym dniu wykonywać żadnej pracy (…). Gdy wejdziecie do ziemi, którą ja wam dam i będziecie zbierać żniwo, to snop z pierwocin waszego żniwa przyniesiecie do kapłana, a on dokona obrzędu potrząsania tym snopem przed Panem, aby zyskać dla was upodobanie. Nazajutrz po szabacie kapłan dokona nim obrzędu potrząsania. W dniu obrzędu potrząsania tym snopem złożycie roczne jagnię bez skazy na ofiarę całopalną dla Pana (…) Chleba zaś ani prażonego lub świeżego ziarna zboża jeść nie będziecie aż do tego dnia (Kpł 23,5-8).

Początkowo Pascha, miała bardzo uroczysty charakter. Najważniejszą częścią liturgii pierwszego dnia święta, było składanie ofiar. Król i możnowładcy dawali na ten cel wielką ilość zwierząt. Pielgrzymi zobowiązani byli do zbierania się w grupy liczące nie mniej niż dziesięć osób. Na każdą z grup, przypadał jeden baranek. Ze względu na liczbę zwierząt, pielgrzymi pomagali lewitom w uboju rytualnym. Krew zwierząt ofiarowanych w świątyni była zbierana do specjalnego naczynia i wylewana na ołtarz ofiarny przez kapłanów. Mięso po upieczeniu zjadano w domach, pamiętając o tradycji związanej z gorzkimi ziołami. Starano się, aby zdążyć spożyć Paschę, przed północą tak jak to było w przypadku praojców podczas ich ucieczki przed faraonem z ziemi Egipskiej do Kanaanu. Pascha dla Izraelitów nie była zwykłym posiłkiem, ale „ofiarą na cześć Pana” (Wj 12,27; por. Pwt 16,15).

Podczas paschy Jerozolima zawsze była pełna pielgrzymów. Józef Flawiusz podaje liczbę ofiar składanych, co roku w świątyni w czasie Paschy: „nadeszło właśnie święto zwane Paschą, w czasie której, składa się ofiary od godziny dziewiątej [ok. 15:00] do jedenastej [ok. 17:00]. Koło każdej ofiary skupia się grupa licząca nie mniej niż dziesięciu mężów – jednemu bowiem nie wolno ucztować – a częstokroć zbiera się ich i dwudziestu, zwierząt ofiarnych zaś naliczono dwieście pięćdziesiąt pięć tysięcy sześćset. Jeżeli tedy przyjmiemy, że na każdą ofiarę przypadało dziesięciu mężów, to otrzymamy dwa miliny siedemset tysięcy”[17].

Na początku Pascha i jej obrzędy trwały jeden dzień. Następne dni określano, jako chag ha-macot, czyli „święto macy”. Maca nazywana chlebem ubogich, była spożywana na pamiątkę pośpiesznego wyjścia z Egiptu, ponieważ nie było wtedy czasu, żeby zakwaszać ciasto, dlatego chleb pieczony był z niekwaszonego ciasta, czyli w jego skład wchodziły mąka i woda. Święto Pesach celebruje się w gronie rodzinnym. Wypiekanie macy miało miejsce 30 dni przed świętem Paschy. Pieczono ją z niezakwaszonego uprzednio ciasta, czyli z czystej mąki i wody, nie dodając drożdży ani żadnych innych składników. Ciasto należało przygotować w nie dłużej niż 18 minut, aby zapobiec niebezpieczeństwu jakiejkolwiek fermentacji. Wszystkich przepisów, przestrzegano bardzo skrupulatnie, aby otrzymać macot semira, czyli „macę strzeżoną” – oznacza to ostatecznie taką, nad którą można będzie odmówić odpowiednie błogosławieństwo. Dzień poprzedzający święto Paschy, był dniem postu dla pierworodnych synów Izraela, miał on na celu upamiętnienie śmierci pierworodnych synów Egipskich, którzy zginęli w wyniku dziesiątej plagi, która nawiedziła Egipt z Boskiego nakazu w odpowiedzi na zatwardziałe serce faraona. Wieczerza, którą spożywano pierwszego dnia – seder (hebr. porządek) była najważniejszą częścią Paschy. Zastawa stołowa przygotowana na wieczerzę, często była przeznaczona jedynie na to święto. Seder paschalny, czyli uczta z okazji Paschy jest spożywana do dzisiaj przez Żydów.

Żydzi spożywają Paschę nieprzerwanie od chwili wyjścia z Egiptu. Spożywają ją corocznie 14 dnia, miesiąca nisan, aż po dzisiejsze czasy. Współcześnie Pascha ma postać wieczerzy sederowej (hebr. porządek). Całe rodziny gromadzą się na wspólnym świętowaniu. Na stole znajdują się:

• na środku patera z potrawami o znaczeniu symbolicznym, znajduje się na niej maca (były trzy mace przykryte ozdobną serwetą. Symbolizowały one społeczeństwo żydowskie: górna maca symbolizowała kapłanów, środkowa maca symbolizowała lewitów, a dolna maca symbolizowała lud),
• gorzkie zioła (najczęściej są nimi tarty chrzan i nać zielonej pietruszki),
• jajko (upieczone, posypane popiołem ma symbolizować los narodu),
• kawałek pieczonego udźca jagnięcego (czasami zastępowane kawałkiem mięsa z kością np. skrzydełko kurze),
• miska ze słoną wodą (miała symbolizować łzy, wylane przez żydów w czasie niewoli, w misce maczano gorzkie zioła, co miało połączyć w smaku gorzki los i łzy),
• zielone zioła,
• charoset (surówka z tartych jabłek, kruszonych migdałów, wina i orzechów, z wyglądu powinna przypominać glinę zmieszaną ze słomą, z której niegdyś żydzi, jako jeszcze niewolnicy, wyrabiali cegły przy budowie warowni Ramzes i Pitom).
• Znajdują się tam również kielichy dla uczestników, a także kieliszek dla proroka Eliasza.

Uczestnicy wypijają cztery kielichy – miało to być pamiątką czterech zapowiedzi, jakie usłyszał Mojżesz na górze Moria od Boga z płonącego krzewu. Zapowiedzi te można określić w czterech słowach wyciągniętych z objawienia: Wywiodę; Wybawię; Uwolnię; Przyjmę.

Czerwone wino przypominało krew jagnięcia, którym Izraelici pomazali odrzwia i progi swoich domów w kraju niewoli, aby uratować się przed ręką Anioła Pańskiego, przechodzącego w nocy przez Egipt i zabijającego wszystko, co pierworodne tak zwierzęta jak i ludzi.

Ojciec na początku wieczerzy wypowiada błogosławieństwo nad kielichem. Łącznie wypowiada się cztery błogosławieństwa nad kielichem. Zgromadzeni na wieczerzy, ucztują i śpiewają psalmy. Podczas posiłku ojciec wyjaśnia znaczenie poszczególnych części uczty paschalnej, było to odpowiedzią na zadawane przez najmłodszego uczestniczącego w wieczerzy chłopca, które to pytanie brzmiało „Czym ta noc różni się od wszystkich innych nocy?”. Tłumaczył, że słowo pesach (hebr. przejście) mówi o ucieczce i wyzwoleniu z Egiptu, o tym, co przeżyli ojcowie podczas pobytu w kraju niewoli i że gorzkie zioła spożywa się na wspomnienie cierpień, jakie ojcowie przeżywali tam podczas zniewolenia. Wszystko to pozwalało ucztującym wyobrazić sobie to wydarzenie. I corocznie je przypominać. Opowieść, według Talmudu powinna być przejmująca, tak jakby opowiadający sam brał udział w przedstawianych przez siebie sytuacjach, zdarzeniach. Koniec uczty następował przed północą. Tuż koło północy śpiewano psalm 136. Któryś z gości otwierał drzwi i wołał „witaj przybywający” – istnieje, bowiem legenda, że w święto Paschy do każdego domu przychodzi Eliasz i wypija kropelkę wina z kielicha dla niego przeznaczonego. Było to niecierpliwie oczekiwane przez dzieci, które uważnie obserwowały kielich i oczekiwały aż zniknie z niego ta maleńka cząstka zawartości. Ostatnią część wieczoru stanowiła zabawa, grano w gry, opowiadano zagadki. Tak kończy się święto Paschy.