Nauka i religia: przykłady powiązań

Niektórzy spośród autorów najbardziej interesujących rozważań z tej dziedziny zaczęli swe kariery naukowe w dziedzinie nauk przyrodniczych, następnie zaś wciągnęła ich analiza religijnych implikacji badań, które prowadzili. Inni zaczynali jako specjaliści od refleksji religijnej, a potem poświęcili się studiom nauk przyrodniczych, coraz bardziej zdając sobie sprawę ze szczególnego wkładu jaki w dziedzinę religii wnosi nauka.

W obecnym rozdziale dokonamy krótkiego przeglądu myśli siedmiu autorów dwudziestowiecznych, których koncepcje mają pewne znaczenie dla tematu naszych rozważań. Pięciu z nich uznać można za naukowców, którzy stali się teologami. Są to: Ian R. Barbour (fizyk), Charles A. Coulson (chemik, teoretyk), Arthur Peacocke (biolog molekularny), John Polkinghorne (fizyk-teoretyk) i Pierre Teilhard de Chardin (paleontolog). Dwaj z nich to, można by rzec, teologowie, którzy stali się naukowcami: Wolfhart Pannenberg i Thomas F. Torrance, obaj byli wybitnymi teologami systematycznymi. Niektórzy z autorów, o których powiemy poniżej, poruszają tematy już omawiane przez nas we wcześniejszych rozdziałach, takie jak na przykład teologia naturalna, zasada antropiczna czy krytyczny realizm. Czytelnikom można zatem poradzić, zanim przeczytają ten rozdział, by zapoznali się najpierw z treścią rozdziałów poprzednich.

Ian G. Barbour (ur. 1923)
Iana G. Barboura uważa się powszechnie za jednego z autorów, którzy najbardziej pozytywnie przyczynili się do wzrostu zainteresowania związkami pomiędzy nauką i religią. Barbour urodził się 5 października 1923 roku w Pekinie w Chinach. Początkowo poświęcił się zwłaszcza studiowaniu fizyki, uzyskując w roku 1950 doktorat na uniwersytecie w Chicago. Działalność akademicką rozpoczął jako profesor fizyki w Kalamazoo College w stanie Michigan. Zainteresowanie problematyką religijną skło¬niło go jednak do ponownego podjęcia studiów na uniwersytecie w Yale, które ukończył w roku 1956 z dyplomem magistra. Przez wiele lat pełnił różne funkcje; był między innymi dziekanem wydziału studiów religijnych i profesorem fizyki w Carle-ton College w Northfield w stanie Minnesota (1955-1981). Ostatecznie objął katedrę badań nad nauką, technologią i społeczeństwem na tej samej uczelni (1981-1986). W latach sześćdziesiątych Barbour podjął próbę powiązania problematyki nauki i religii, która zaowocowała publikacją jego najbardziej znanej obecnie książki – Issues in Science and Religion1 (Zagadnienia z dziedziny nauki i religii – 1966). Publikacja ta stanowi zapis doświadczeń Barboura jako wykładowcy w zakresie obu tych dziedzin oraz zainteresowań badawczych, które pozostawały niezmienne przez prawie cały okres jego kariery akademickiej. W latach siedemdziesiątych XX wieku Barbour poszerzył obszar swoich za¬interesowań, zajmując się także etyką, politologią i technologią zarazem wiążąc te dziedziny z problematyką religijną.

Wspomnianą książkę uważa się powszechnie za inspirujące licznych czytelników miarodajne, przejrzyście napisane i kompetentne wprowadzenie w fascynującą problematykę związaną z wymienionymi wyżej zagadnieniami. Od czasu jej wydania Barbour napisał i opublikował wiele prac poświęconych zagadnieniu związków pomiędzy nauką i religią, wśród których poczesne miejsce zajmuje opublikowana w roku 1990 Religion in an Age of Science2 (Religia w dobie nauki), oparta na wykładach wygłoszonych na uniwersytecie w Aberdeen w roku 1989. Autora tej książki uznano powszechnie za jednego z najważniejszych orędowników dialogu pomiędzy nauką i religią, za co wyróżniła go w roku 1993 Amerykańska Akademia Religii.